Толық дем алып, таза су шөліңді оңай басқан кезде, адам әрқашан осылай болған және болады деп ойлайды. Бірақ өз денең өзіңе бағынбаған кезде не істеу керек? Сенің ағзаң бұдан былай толыққанды жұмыс істей алмайтын кезде?
Кезекті шығарылымАрнайы репортаж"Дом"телеарнасының " Украинадағы трансплантология ісінің қалай жүріп жатқанына арналған. Неліктен украиндықтар ағзаларды ауыстырып қондыру үшін басқа елдерге баруға мәжбүр, операцияны қанша күту керек, кез-келген адамнан ағзаларды алып, оларды қара нарықта сатуға бола ма? Бұл туралы сіз бұдан әрі білесіз.
Келіспеу презумпциясы
Тәуелсіздіктің 30 жылы ішінде Украинада жылына 5 мың қажеттілік кезінде ағзаларды ауыстырып салу бойынша 2,5 мың операция жүргізілді. Салыстыру үшін: Жаһандық донорлық және трансплантация обсерваториясының мәліметтері бойынша, тек 2020 жылдың өзінде Францияда 4429, Испанияда 4427 трансплантация жасалды. Бұл трансплантациялардың негізгі бөлігі тірі донорлардың көмегімен емес, қайтыс болған адамның ағзалары қолданылатын мәйіттік трансплантациялау арқылы жасалды.
"Өткен жылы барлық мүшелерді трансплантациялау бойынша 128 операция жасалды. Осы жылдың 6 айында транспланттау бойынша 132 операция жасалды. Іс жүзінде бізде мұндай операцияларды жүзеге асыратын немесе жүзеге асырған 20 мекеме бар", - дейді Жоғары технологиялық медициналық көмек және инновациялар дирекциясының Бас директорыВасилий Стрилка.
Испания мен Францияда келісім презумпциясы бар. Бұл дегеніміз, барлық қайтыс болатын адамдар, егер олар бас тартуды жазбаса, автоматты түрде донор болуға келісетінін білдіреді. Украинада келіспеушілік презумпциясы қолданылады.
"Егер бас миының өлімі диагнозы расталған адам — ықтимал донор болса, туыстарынан келісім сұрау керек немесе ол тірі кезінде келісім берген болуы мүмкін. Осыдан кейін ғана трансплантация үшін ағзаларды алуға болады. Егер адамның тірі кезіндегі келісімі болмаса немесе туыстарының келісімі болмаса - ештеңе болмайды", - деп түсіндіреді Василий Стрилка.
Алайда, келіспеушілік презумпциясы бар көптеген елдер бар, бірақ азаматтар тірі кезінде өз ағзаларын трансплантациялауға беруге дайын екендіктерін көрсете алады. Мысалы, АҚШ-та ықтимал донор өз штатының арнайы тізілімінде тіркеледі, туыстарына өзінің шешімі туралы хабарлайды және келісім белгісі оның жүргізуші куәлігіне енгізіледі. Сонымен қатар, Штаттар көптеген жылдар бойы ауыстырып қондырулардың ең көп саны жасалатын елдер рейтингінде көш бастап келеді: 2020 жылы мұнда 39 916 трансплантаттау жасалды.
Украинада бұл процедура жақында пайда болды, бірақ тілек білдірушілер көп емес. Сауалнамаға сәйкес, әрбір бесінші адам ғана донор болуға келіседі. Келіспеушілік презумпциясы бар біздің елде, бұл әдеттегі тәжірибеге айналуы өте маңызды.
"Соңғы 2,5 жылда мемлекет саясатының, Денсаулық сақтау министрлігі саясатының өте сапалы өзгерістерінің арқасында бізде трансплантацияның жүйе ретіндегі алғашқы белгілері пайда болды. Күн сайын мультиағзалық алулар, белгілі бір ауруханада ағзалардың пайда болуы, жаңа ауыстырып қондырулар туралы көптеген хабарламалар келіп түседі. Сондықтан, әрине, біз жүйеге әлі жеткен жоқпыз, бірақ біз дұрыс жолдамыз", - дейді хирург, медицина ғылымдарының кандидатыМихаил Загрийчук.
Жақында Украиналық трансплант-үйлестіру орталығының сайтын әзірлеу басталады, онда келісімді ресімдеу үшін қажетті барлық ақпарат көрсетіледі. Процедураның өзі жеңілдетіледі – қайтыс болғаннан кейінгі донорлықтың тиісті опциясы «Дія» қосымшасында пайда болуы тиіс. Жүргізуші куәлігін берер алдында жүргізушілерден де дәл осы сұралатын болады, себебі реанимацияға көбінесе ЖКО нәтижесінде түседі.
«Бізде ер адам қайтыс болып, оның әйелі трансплантацияға келісім берген жағдай болған. Осы ер адам төрт адамның өмірін құтқарды. Біз оның екі бүйрегін, жүрегін және бауырын ауыстырып қондырдық. Содан кейін оның арқасында өмірін сүруге мүмкіндік алған бұл адамдар бізге келді. Әйелі олармен кездесіп, танысты, ол өмірден қайтқан күйеуінің жүрегін тыңдады. Яғни, бұл адамның жердегі өмірдің жалғастырған бір бөлігі. Бұл асқан адамгершілік», — деп бөліседі Михаил Загрийчук.
Бұл сәтті мысал. Бірақ, негізінен, жақын адамы қайтыс болғаннан кейін аза тұтатын туыстарының келісімін алу оңай емес.
«Өте қиын... Марқұмның туыстарымен бұл байланысты табу оңай емес. Мысалы, олар қазір орны толмас қайғыда. Бұл кезде оларға ағзаны алуға рұқсат сұралады... Сонымен қатар, мұнда әрбір минуттың маңызды екенін түсінуіңіз керек. Себебі, әр ағза денеден бөлек белгілі бір уақыт ішінде өмір сүреді», - деп түсіндіреді медициналық адвокат, Grishakov Law Company заң компаниясының иесі Александр Гришаков.
Трансплант-үйлестіруші
Жаңа заңнамаға сәйкес, ағзаларды алу туралы туыстарымен шешуші әңгімені трансплант-үйлестірушілер өз мойнына алады. Бірақ бұл олардың жалғыз міндеті емес.Трансплант-үйлестіруші - ағзаларды ауыстыру процесін қамтамасыз етудегі негізгі тұлға. Оның міндеті — ағзаларды трансплантациялауға мұқтаж пациенттердің күту парағын жүргізу.
«Бұл пациенттер күту парағында, олар үш айда бір рет қан талдауын жаңартып отырады, оған жаңа пациенттер енгізіледі. Мұның бәрін жүргізу: оларды сүйемелдеу, кеңес беру керек. Сонымен қатар, трансплантация операцияларын сүйемелдеу. Құжаттамаға, мәйіттік донорлыққа, туыстық донорлыққа қатысты барлық нәрсе қазір бізде жұмыс істейтін жүйе арқылы жүзеге асырылады», — дейді Владимир, А. А. Шалимов ат. Ұлттық хирургия және трансплантология институтының үйлестірушісі.
Қажетті ағза кез-келген уақытта пайда болуы мүмкін, сондықтан трансплантацияны күткен пациенттер әр кез дайын болуы тиіс.
"Мен гемодиализге жиналып жатқан кезімде, әйелім қоңырау шалып: уақыт келді, тез жинал деді. Басында абыржып қалдым, өйткені бұл күтпеген, шынымен күтпеген жағдай еді. Біз келдік, маған гемодиализ жасалды, содан кейін мені бірден операциялық үстелге апарып, трансплантаттау жасалды. Таңертең мен жаңа бүйрекпен ояндым", - дейді Олег, оған жақында мәйіттік донордың бүйрегі ауыстырып қондырылды.
Қазір Трансплантацияның бірыңғай мемлекеттік ақпараттық жүйесінде (ТБМАЖ) 100-ден кем трансплант-үйлестірушілер тіркелген, ал олардың саны 500-ден кем болмауы тиіс. Алайда, трансплантация жүйесі жетілген жағдайда да, донор болуға келісетіндер немесе туыстарынан рұқсат алу саны жеткіліксіз болса, операциялардың санын көбейту мүмкін емес.
Мидың өлімі
Мәйіттік трансплантациялаудың басты проблемасы - білікті кадрлардың болмауы немесе қайтыс болған адамның туыстарын сендіру емес — бұл бас миының өлімін растау.
"Жағдай нашарлайды, мидың өлімі орын алады, ал жүрек соғуды жалғастырады. Бұл кездегі міндет - тіркеу, арнайы зерттеп-тексерулер өткізу. Мидың өлімін растау үшін бірқатар арнайы тексерулер жүргізетін дәрігерлердің консилиумы жиналады", - дейді Жоғары технологиялық медициналық көмек және инновациялар дирекциясының Бас директоры Василий Стрилка.
Мидың өлімін диагностикалау заңды түрде жазылған және бұл Украинада міндетті процедура болып табылады, бірақ ол әрдайым және барлық жерде орындалмайды.
"Трансплантация мидың өлімін диагностикалау қажет адам қайтыс болатын реанимация бөлімінен басталады. Бұл 6 сағаттан астам уақытқа созылатын арнайы процедура. Көптеген жабдықтар қосылады, адамның қайтыс болуы, оны өмірге қайтару мүмкін еместігі тіркеледі. Бұл процедура донорлық трансплантация туралы мәселеден тәуелсіз орындалуы тиіс. Бұл жүзеге асырылуы тиіс міндетті рәсім, бірақ, бүгінгі күні көп жағдайда Украинада жүргізілмейді", - деп атап өтті «Ұлттық трансплантацияны қолдау қозғалысы» ұйымының басшысы Юрий Андреев.
Оның айтуынша, реанимациялардың шамамен 80% мидың өлімін сапалы диагностикалау үшін тиісті жабдығы жоқ.
Беларусь
ТБМАЖ жүйесі Украинада 2021 жылдың қаңтарынан бастап жұмыс істейді. Ол параметрлер бойынша сәйкес келетін "донор — реципиент" жұптарын автоматты режимде қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұған дейін пациенттер ағзаларды ауыстырып қондыруға шетелде, көбінесе Беларуссияда кезекте тұруға мәжбүр болды.
" Егер біз әлемдік статистиканы алсақ, онда Украина трансплантация бойынша Еуропадағы соңғы орындарда. Еуропадағы көшбасшылар Испания мен Беларусь болып табылады", - дейді медициналық адвокатАлександр Гришаков.
Украина пациенттерді шетелдік емдеуге жібереді, бірақ ол барлық адамдардың қажеттіліктерін өтемейді. Беларуссиядағы бір ағзаның трансплантациясы кем дегенде 60 мың долларды құрайды.
"Біз көптеген жылдар бойы Беларусь, Үндістан сияқты шет елдерге ағзаларды трансплантациялауға жібердік. Бүгінгі таңда, мысалы, Беларуссиядағы күту парағында Украинаның 300-ден астам азаматы бар, олардың трансплантациясы үшін мемлекеттік бюджеттен төледік. Бұл адамдардың кейбіреулері 2016 жылдан бастап күтуде, және оларға әлі де трансплантация жасалған жоқ", — дейді Василий Стрилка.
Негізгі стратегиялық мақсат - шетелге барудың қажеті болмас үшін украиндықтарға білікті медициналық көмек көрсету. Барлық елдерде донорлық ағзалардың тапшылығы бар, ал бірінші кезекте, әрине, өз азаматтары, сондықтан Украина тек өз күштеріне сенуі керек.
Туыстық және мәйіттік трансплантация
Украинада трансплантацияның тек екі түріне рұқсат етіледі - мәйіттік (қайтыс болған адамнан) және жақын туысынан. Трансплантация жасау үшін, келісімнен басқа, донор мен реципиент бірқатар көрсеткіштерге сәйкес келуі керек, олардың бастысы — қан тобы. Әрине, тірі туыс донордан тек жұптасқан ағзаны (бүйрек, өкпе) немесе қалпына келтірілетін бауырды ала аласыз.
"Балаға операцияға мұқтаж, ал оның қан тобы әкесіне де, анасына да сәйкес келмейді. Осы кезде таңдау пайда болады — не пациент диализмен емделеді, не мәйіттік бүйректі күтеді. Уақыт саны белгісіз, өйткені Украинада ұзақ уақыт бойы мәйіттік донорлық мүлдем болған жоқ. Ол тек соңғы 1,5-2 жылда пайда болды", - дейді Рубен Загробьян,А.А. Шалимов атындағы ҰХТИ бүйрек трансплантациясы бөлімінің меңгерушісі.
Татьянатрансплантацияны алты айдан астам уақыт күтті-осы уақыт ішінде ол диализде болды. Бұл "жасанды бүйрек" аппаратынан бүйрек жеткіліксіздігі бар науқастар алатын процедура. Олардың қаны сүзгі арқылы өткізіледі, ал организм сау адамдарда несеппен шығарылатын жинақталған ыдырау өнімдерінен тазартылады. Ауыр бүйрек жеткіліксіздігі бар пациенттерге гемодиализ күн ара қажет. Пациенттер "жасанды бүйрек" аппаратына 4-5 сағатқа қосылады.
"Басында маған диализге барасың деп айтқан кезде, мен қатты қорықтым, өйткені оның не екенін білемін. Менің әкем диализде 19 жыл бойы диализде. Мен бұл қандай өмір екенін түсіндім. Ия, бұл қатты стресс болды, көп жыладым. Анам мені қолдағысы келді және бірден: "Уайымдама, біз саған трансплантация жасаймыз, қалыпты өмір сүресің. Мен донор боламын" деді, - деп еске алады
"Басында маған диализге барасың деп айтқан кезде, мен қатты қорықтым, өйткені оның не екенін білемін. Менің әкем диализде 19 жыл бойы диализде. Мен бұл қандай өмір екенін түсіндім. Ия, бұл қатты стресс болды, көп жыладым. Анам мені қолдағысы келді және бірден: "Уайымдама, біз саған трансплантация жасаймыз, қалыпты өмір сүресің. Мен донор боламын" деді, - деп еске алады анасынан бүйрек алған Татьяна,
Бұл оңай шешім болған жоқ, бірақ басқа амал болмады, жағдайы нашарлай түсті. Татьянаның анасы трансплантацияға және операциядан кейін қалпына келтіруге біртіндеп және ауыртпалықсыз жақындау үшін тексеруден және емдеуден өте бастады.
"Әрине, бұл бір күнде қабылданған шешім болған жоқ. Бәрі анасы кейіннен қалыпты өмір сүре ала ма деп алаңдады. Себебі бір мүгедектің екеу болуы мүмкін. Мен операциялық үстелге жатқанда, біріншіден, қорқыныш болды. Мен анам алаңдадым. Операциядан кейін мен өзімді мүлдем басқаша сезіндім. Мен қалай дұрыс түсіндіруді де білмеймін. Мен операциядан кейін тірілгендей болдым. Бәрі жақсы жағына қарай өзгерді", - дейді Татьяна.
Трансплантация бойынша операциялар балаларға да жасалады.
"Біз қазір бұл операцияларды кішкентай балаларға жасаймыз, бірақ трансплантация ата-аналар мен ересектерден жасалады. 1 жастан асқан кішкентай балалар үшін ең бастысы - салмағы шамамен 10 кг болуы. Салмағы 8 кг болған жағдайлар да бар. Бізде бұл операцияны жасайтын хирургтар бар", - дейдіРубен Загробьян.
Мұндай оқиға Кучеренко отбасында болды - олардың ұлы Дима ауырып қалды. Ұзақ емдеуден кейін дәрігерлер оны гемодиализге жіберді.
"Біздің диагнозымыз тез дамып келе жатқан гломерулонефрит болды. Біз Одесса облыстық балалар ауруханасында бір айдан астам уақыт емделдік, бірақ, өкінішке орай, біздің Дима гормонға төзімді болып шықты және Біз Киевке емделуге көштік. Баланың жағдайы ауыр болды. Біз бір айдан астам уақыт реанимацияда болдық", - дейді Диманың анасы Оксана Кучеренко
Димаға анасының да, әкесінің де бүйрегі жарамды болды. Қорытынды тексерулерден кейін дәрігерлер донор ретінде Оксананы таңдады. Операция сәтті өтті.
Бірақ қажетті ағзаны беру, тарту, құрбан ету үшін ешкім болмайтын жағдайлар да бар.
"Егер лайықты туыстар болмаса, онда біз пациентті қайтыс болған адамның ағзасын күту парағына енгіземіз. Соңғы алты айда бізде реанимацияда осындай 6 жағдай болды, осындай кезде қайтыс болған адамның бүйрегін туыстарының келісімімен пациенттерге ауыстырып қондырамыз. Нәтижелер керемет. Мысалы, бізде диализде 10 жыл болған пациент бар, бұл дегеніміз аптасына үш рет 4 сағаттан жатып, қаныңның аппарат арқылы өткізілуі. Оған қоса диализге бару үшін жолыңа бір сағат жұмсау. Сонымен қатар қысымның кенеттен өзгеруі және т. б.", - деп мысал келтірді Михаил Загрийчук.
Күрес операциямен аяқталмайды. Ауыстырып қондырылған ағзаны организм бөтен ретінде қабылдайды және денеден шығару үшін, оған қарсы иммунитетті іске қосады. Сондықтан реципиент өмір бойы иммуносупрессивті препараттарды қабылдайды.
Донбасс и Крым
Донецк және Луганск облыстарының уақытша бақыланбайтын аймақтарынан (ОРДЛО), сондай-ақ жаулап алынған Қырымнан келген ағзаларды ауыстырып қондыруға мұқтаж Украина азаматтары да күту парағына енгізілуі мүмкін.
"Біз үшін Украинаның барлық азаматтары бірдей. Ал бақыланбайтын аумақтардан келген азаматтар, мысалы, Львовқа келіп, транспланттау орталығының күту парағына енгізілуі мүмкін", - деп сендіредіВасилий Стрилка.
Бірақ ТБМАЖ жүйесінде тіркелу үшін бақыланатын аумаққа келу қажет болады. Қашықтан тіркелу процедурасы жоқ.
Уақытша бақыланбайтын аумақтарда ТБМАЖ сияқты электрондық тізілім жоқ. Луганск пен Қырымда трансплантация операциялары мүлдем жасалмайды - қажетті база жоқ. Ресейлік "Комсомольская правда" басылымы осы жылдың маусым айында Донецкте қазір тек бүйректі трансплантациялауға болады деп жазды. 200-ден астам адам ағзаны трансплантаттауды қажет етеді, ал операциялар саны санаулы. Сонымен қатар, 600 адамға гемодиализге арналған аппараттар жетіспейді.
"Қара трансплантология"
Дәрігерлер трансплантологияның айналасында көптеген аңыздар бар деп санайды. Мысалы, бай адамдар ауыстырып қондыруды кезектен тыс сатып ала алады деген тәрізді. Дәрігерлердің айтуынша, олай емес.
"Донорлық ағзалардың басымдылығы мен бөлінуі сіздің байлығыңызға немесе мәртебеңізге байланысты емес. Себебі "донор — реципиент" жұбын салыстыру арнайы электронды жүйе арқылы жүзеге асырылады, онда, мысалы, байлықты енгізуге болатын бағана жоқ. Іріктеу нақты белгіленген критерийлер бойынша жүреді: шұғыл жағдай мәртебесі, ағза бұл адамға қаншалықты қажет, бұл ағза адамға қаншалықты сәйкес келеді ", - деп түсіндіреді Жоғары технологиялық медициналық көмек және инновациялар дирекциясының бас директорыВасилий Стрилка.
Иә, ағзаларды ауыстырып қондыру қымбат процедура, бірақ оны мемлекет толығымен қаржыландырады.
"Бүгінгі таңда бізде қаржыландыру проблемасы жоқ, трансплантация бойынша пилоттық жобаның қатысушылары болып табылатын барлық мекемелерде біз төлемге кепілдік береміз, олардың шоттарында ақша бар. Денсаулық сақтау министрлігі мекемелер қажетті дәрі-дәрмекті, жабдықты сатып алуы, трансплантация жүргізуге дайын болулары үшін алдын-ала төлем жасады", - деп атап өтті Василий Стрилка.
Оның айтуынша, Украинада ағзаны "қара нарықта" сатып алу және оны трансплантациялау мүмкін емес.
"Қара трансплантология", ағзалардың "қара нарығы" мәселесі - аңыз пен қиял. Бұл тек фильмдерде көрсетіледі. Трансплантация - бұл өте жоғары технологиялық нәрсе, бұл процеске ондаған адам тартылады. Біз Украинада трансплантация операцияларын жасай алатын барлық дәрігерлердің есімдерін білеміз", - деп сендіредіСтрилка.
Заңдар ғана жеткіліксіз
Соңғы 2 жыл ішінде Украина ағзаларды ауыстырып қондыру саласында заңнама тұрғысынан үлкен қадам жасады және жағдай ақыры өзгерді. Трансплантаттаулар саны өсуде, бұл көптеген адамды құтқаруға мүмкіндік береді, өйткені ағзаны трансплантациялау емдеу мәселесі емес, бұл өмір мен өлім мәселесі.
Бірақ ең қиыны — наным-сенімдермен күресу және қайтыс болғаннан кейінгі донорлықты насихаттау. Тек заңнамалық өзгерістер жеткіліксіз. Украина азаматтары олардың кез-келгені қиындыққа тап болуы мүмкін екенін және донор болуға келісе отырып, олар ең алдымен өздеріне және жақындарына көмектесетіндерін түсінуі керек.
Дереккөз: https://kanaldom.tv/shans-na-zhizn-vsyo-o-transplantaczii-organov-v-ukraine/